U jeku hladnijih dana, kada su prehlade i virusi uobičajena pojava, mnogi ljudi instinktivno traže toplotu doma i udobnost omiljenih komada garderobe. Međutim, rijetko ko razmišlja o tome da upravo odeća koju svakodnevno nosimo može postati skriveni prenosilac mikroorganizama.
- Naučnici već duže vrijeme upozoravaju da tkanine mogu zadržati određene vrste virusa i bakterija, a jedan od njih pokazuje zapanjujuću otpornost – norovirus, poznat i kao “stomačni virus”.
Prema objašnjenjima mikrobiologa Džejsona Tetra, odjeća u sebi krije brojne nevidljive goste. Sve što dodirnemo tokom dana – od rukohvata u prevozu do površina na poslu – prenosi se na naše rukave, pantalone i majice. Vlakna tkanine ponašaju se poput malih magneta za mikroorganizme, a naročito u sezoni kada ljudi češće kijaju, kašlju i borave u zatvorenim prostorima. U takvom okruženju, mikrobi mogu dugo ostati zarobljeni u vlaknima, čekajući povoljan trenutak da se aktiviraju.
- Zanimljivo je da ne reaguje svaka tkanina isto. Vlažna i znojna odeća pruža idealne uslove za preživljavanje mikroba, dok su suhe tkanine mnogo bezopasnije. Virusi obično ostaju na površini, ali rijetko prelaze direktno u organizam. Opasnost se povećava tek kada tkanine protresamo, jer se tada čestice mogu raspršiti u vazduh i dospjeti do disajnih puteva. Na sreću, u većini slučajeva jednostavno nošenje odeće nije dovoljno da izazove infekciju.
Kako piše “Blic”, istraživanja pokazuju da mikroorganizmi mogu preživjeti duže na tkaninama koje zadržavaju vlagu, a naročito na onima od sintetičkih materijala poput poliestera. To se objašnjava hemijskim sastavom vlakana: sintetički materijali sadrže masne komponente slične onima u strukturi mikroba, što olakšava njihovo “prianjanje” i preživljavanje. Suprotno tome, prirodni materijali poput pamuka i vune ne pružaju takvu podršku, pa mikroorganizmi na njima kraće opstaju.
- Ipak, među svim virusima koji mogu završiti na odeći, norovirus se izdvaja svojom izdržljivošću. Ovaj patogen može opstati i do mjesec dana na različitim površinama, uključujući i neopranu garderobu. Ono što ga čini posebno problematičnim jeste činjenica da nije osjetljiv na sredstva na bazi alkohola, koja se često koriste za dezinfekciju. Da bi se on uništio, neophodno je pranje na visokim temperaturama i korišćenje deterdženata koji razgrađuju lipidne slojeve mikroorganizama.
- Prema pisanju portala “Telegraf.rs”, količina virusa dovoljna da izazove infekciju može se nakupiti u roku od samo nekoliko sati ako je osoba u bliskom kontaktu sa zaraženima. Ipak, stručnjaci i dalje naglašavaju da je glavni put prenosa respiratornih infekcija direktno udisanje kapljica, dok je odeća tek sekundarni izvor. To znači da pravilna higijena i održavanje garderobe mogu značajno smanjiti rizik, ali ne treba gubiti iz vida osnovne mjere zaštite – pranje ruku, provjetravanje i izbjegavanje gužvi.
Kada je riječ o pranju, dovoljno je koristiti običan deterdžent i standardni ciklus mašine, jer se već tada uništava većina mikroorganizama. Međutim, u slučajevima kada je neko u domaćinstvu bolestan, preporučuje se dodatna pažnja. Odeću koja dolazi u kontakt s licem, poput marama, šalova i kapa, treba prati odmah nakon nošenja, na temperaturi od najmanje 60 stepeni. Na taj način smanjuje se mogućnost prenosa virusa i bakterija sa tkanina na kožu.
- Posebno se ističe značaj deterdženata s enzimima, jer oni djeluju na molekularnom nivou i razgrađuju mikroorganizme. Enzimi poput lipaza i proteaza razaraju masne i proteinske strukture patogena, čineći ih neaktivnim. Još efikasniji rezultat postiže se dodatkom sredstava na bazi aktivnog kiseonika, ali se mora paziti da se ne oštete osjetljive tkanine poput svile ili vune.
Zanimljivo je da i mašina za pranje veša može postati izvor bakterija. Ako se redovno ne čisti, u njenom bubnju može nastati biofilm – sloj mikroba koji se zadržava na unutrašnjim površinama. Stručnjaci savjetuju da se jednom mjesečno mašina pusti na najvišu temperaturu, uz dodatak izbeljivača ili specijalnog sredstva za održavanje. Time se sprečava širenje bakterija na odeću tokom pranja.
- Kako navodi “Dnevni Avaz”, domaćinstva koja peru veš samo jednom sedmično možda bi trebala povećati učestalost pranja tokom zimskih mjeseci. U periodima kada se virusi najlakše šire, naročito u zatvorenim prostorima poput škola i javnog prevoza, preporučuje se češće čišćenje odjeće koja dolazi u dodir s licem i rukama. Redovno pranje i sušenje na vazduhu može uveliko smanjiti rizik od infekcija.
Neki stručnjaci ističu i značaj peglanja kao dodatne zaštite. Toplota pegle ili paročistača efikasno uništava preostale mikroorganizme, naročito na tkaninama koje ne trpe visoke temperature u mašini. Ovaj jednostavan korak često se zaboravlja, iako može napraviti veliku razliku u sprječavanju prenosa bolesti unutar domaćinstva.
- Važno je napomenuti da, iako odjeća može sadržavati patogene, ona sama po sebi nije glavni uzročnik bolesti. Rizik postaje značajan tek u kombinaciji s drugim faktorima – oslabljenim imunitetom, lošom higijenom ruku ili dugotrajnim kontaktom sa zaraženim osobama. Prevencija se, kao i u mnogim drugim slučajevima, svodi na osnovne mjere: redovno pranje, sušenje i izbjegavanje dijeljenja garderobe s drugima.
Prema savjetima “Kurir.rs”, jednostavne navike poput nošenja čistih stvari i izbjegavanja dodirivanja lica neopranim rukama mogu značajno smanjiti šanse za infekciju. Iako se mikroorganizmi ne mogu u potpunosti izbjeći, moguće ih je držati pod kontrolom pravilnim održavanjem higijene.
U konačnici, odeća jeste potencijalni dom za mikroorganizme, ali samo privremeno. Pravilna briga i svijest o higijeni čine je bezopasnom. Važno je ne podleći panici, ali ni potcijeniti opasnost – umjerenost i odgovornost ključ su zaštite. Mikroorganizmi su svuda oko nas, no uz redovno pranje, provjetravanje i zdrav razum, oni gube svoju moć. I upravo u tome leži suština prevencije – ne u strahu, već u svakodnevnim, jednostavnim koracima koji čuvaju zdravlje cijele porodice.
